-
1 үлеп кую
умере́ть совсе́м неожи́данно; взять и умере́ть -
2 бүлеп кую
1) отделя́ть/отдели́ть, отгора́живать/отгороди́ть2) разделя́ть/раздели́ть, подразделя́ть/подраздели́ть3) выделя́ть/вы́делить -
3 көлеп кую
однокр. усмехну́ться, улыбну́ться -
4 көлү
неперех.1) смея́ться, посмея́ться || смехкөләләр, уйныйлар — смею́тся, веселя́тся
сиңа көләргә генә булсын — тебе́ лишь бы посмея́ться; ты всё смешко́м да шу́точкой
кычкырып көлә — гро́мко смеётся, залива́ется сме́хом
күздән яшьләр чыкканчы көлү — смея́ться до слёз
егыла-егыла көлү — пока́тываться (помира́ть) со́ смеху
көлә-көлә эч кату — захлёбываться от сме́ха; умира́ть со́ смеху
туйганчы көлү — смея́ться вдо́воль, насмея́ться
кыткылдап көлү — залива́ться раска́тистым сме́хом
2) насмеха́ться, смея́ться, посме́иваться, насмея́ться, усмеха́ться, подтру́нивать, труни́ть, потеша́ться, издева́ться, надсмея́ться прост. (над кем, чем-л.) || насме́шка, усме́шка, подтру́ниваниебер-берсеннән көлү — подтру́нивать друг над дру́гом
астыртын көлү — смея́ться исподтишка́ (в кула́к), подсме́иваться
күзенә карап көлү — смея́ться в лицо́; откры́то насмеха́ться (подтру́нивать, издева́ться, потеша́ться)
үземнән көләргә юл куймам! — не позво́лю издева́ться над собо́й!
мыскыллап көлү — ехи́дная усме́шка
ачы көлү — зла́я насме́шка
көлмә кешедән, авызың өшегән — (посл.) ≈≈ не сме́йся горо́х, не лу́чше бобо́в
көлмә кешедән, үзеңнән көләрләр — (посл.) не сме́йся чужо́й беде́, своя́ на гряде́ (чреде́)
3) в знач. нареч. көлепа) смешли́во, шутли́вокөлеп әйтте — сказа́л смешли́во
б) насме́шливо, с насме́шкой (усме́шкой, ухмы́лкой)яратмыйча, көлеп сөйләү — говори́ть недружелю́бно, с насме́шкой
көлеп карап кую — взгляну́ть с усме́шкой
4) высме́ивать/вы́смеять, просме́ивать/просмея́ть, засме́ивать/засмея́ть, осме́ивать/осмея́ть (подвергать злой насмешке) (кого, что-л.) || высме́ивание, осмея́ниекимчелекләрдән көлү — высме́ивать недоста́тки
эшлексез бюрократлардан көлү — осмея́ть бюрокра́тов-безде́льников
күзләре көлә — глаза́ сия́ют
күктә язгы кояш көлә — на не́бе сия́ет весе́ннее со́лнце
•- көләсене китерү
- көлеп алу
- көлеп җибәрү
- көлеп йөрү
- көлеп кую
- көлеп үткәрү••көләрсең дә, еларсың да — и смех, и слёзы; и смех, и грех
көлеп карау — относи́ться несерьёзно (наплева́тельски)
көлеп тору — блесте́ть, блиста́ть, сверка́ть (красотой, чистотой и т. п.)
-
5 үлү
неперех.1) умира́ть/умере́ть, конча́ться, сконча́ться, ко́нчиться; помира́ть/помере́ть || смерть, кончи́навакытсыз үлү — безвре́менная кончи́на
кинәт үлү — умере́ть скоропости́жно, скоропости́жная смерть
үз үлеме белән үлү — умере́ть свое́й сме́ртью
2) па́дать/пасть, околева́ть/околе́ть ( о животных) || падёж3) перен. умира́ть/умере́ть, отжива́ть/отжи́ть, отмира́ть/отмере́ть, исче́знуть, бессле́дно пропа́сть; умо́лкнутьиске тәртипнең үлүе — отмира́ние ста́рого поря́дка
4) в знач. нареч.; перен. үлә-үлә с огро́мными тру́дностями•- үлә бару- үлә торган
- үлгәндә дә авызына су салмас
- үлгәннән калу
- үлеп баручы
- үлеп бетү
- үлеп калу
- үлеп китү
- үлеп кую
- үлеп терелү
- үлеп яту
- үлми торган
- үлгәндә дә
- үлсә дә
- үлсәм дә
- үлсәң дә -
6 алдан
нареч.1)а) спе́реди (видеть, смотреть, фотографировать); с фаса́да, по фаса́ду (осматривать здание, любоваться им)ул йорт алдан матур күренә — э́тот дом краси́во вы́глядит с фаса́да
б) спе́реди, в лицо́ (фас) ( рассматривать кого); в лоб ( атаковать позицию неприятеля)в) впереди́, спе́реди (идти, шагать, бежать, ехать, лететь); пе́рвым, пе́рвый; в голове́ (колонны, стаи); в аванга́рде ( наступающей части)колоннада алдан бару — шага́ть в голове́ коло́нны
г) впереди́сезнең чират алдан — ва́ша о́чередь впереди́
2) пе́рвым, пе́рвый (прийти куда, выйти откуда, увидеть кого, успеть сделать что); вперёдишектән алдан керү — войти́ в дверь пе́рвым
чаңгы ярышында алдан килү — прийти́ пе́рвым в лы́жных го́нках
3) вперёд, наперёд, за́годя ( выдать или получить аванс)акчаны алдан түләп кую — уплати́ть де́ньги вперёд
алдан билгеләп кую — намеча́ть зара́нее
4)а) зара́нее, заблаговре́менно (заготовить корма, прийти на вокзал, разослать приглашения, узнать о чём); предвари́тельно (купить билет, сообщить о чём, ознакомиться с чем)алдан әзерләп куйган җаваплар — отве́ты, пригото́вленные зара́нее
мәкаләне алдан җитәкчегә күрсәтү — показа́ть статью́ предвари́тельно руководи́телю
рольләрне алдан бүлеп кую — распредели́ть ро́ли зара́нее
б) ра́ньше (пре́жде) вре́мени (опасаться, остерегаться, горевать); преждевре́менно; зара́нее, вперёдалдан борчылып торырга кирәкми — не сле́дует беспоко́иться зара́нее
алдан кычкырган күкенең башы авырта ирон. — (посл.) (букв. е́сли куку́шка пре́жде вре́мени куку́ет, то у неё боли́т голова́)
в) пред-аның язмышы алдан хәл ителгән иде инде — его́ у́часть была́ уже́ предрешена́
5) в сочет. предвари́тельныйбилетларны алдан сату кассасы — ка́сса предвари́тельной прода́жи биле́тов
алдан сөйләшеп кую буенча — по предвари́тельной договорённости
6) в знач. сравн. ст.а) ра́ньше, пора́ньше; до, пре́жде (кого, чего)алдан өлгерү — успе́ть пора́ньше
лекция ун минут алдан башланды — ле́кция начала́сь на де́сять мину́т ра́ньше
алдан килгән - урын өчен, артта килгән - ашау өчен шутл. — (посл.) кто ра́ньше пришёл - ра́ди ме́ста, кто по́зже - ра́ди угоще́ния
б) за... вперёд ( начать подготовку к чему)билетны ун көн алдан алу — купи́ть биле́т за де́сять дней вперёд
•- алдан белеп булмый торган
- алдан белү
- алдан билгеләү
- алдан йөрү
- алдан йөрүче
- алдан килү
- алдан килүче
- алдан өлгерү
- алдан сизү
- алдан тою
- алдан уйланган
- алдан уйлап эшләнгән
- алдан уйланмаган
- алдан уйлап эшләнмәгән
- алдан ук••алдан күрү — предусма́тривать/предусмотре́ть, предви́деть; предугада́ть/предуга́дывать || предви́дение; предуга́дывание
алдан күрүчәнлек — предусмотри́тельность; дальнови́дность, прозорли́вость, яснови́дение
алдан хәбәр бирү — уст.; см. алдан әйтү 2)
- алдан әйтүчеалдан хәбәр бирүче — см. алдан әйтүче 2)
- алдан күрелмәгән
- алдан күрүчән
- алдан күрүче -
7 бүлү
перех.1) дели́ть/подели́ть, разделя́ть/раздели́ть, распределя́ть/распредели́ть || деле́ние, разделе́ние, распределе́ниетабышны бүлү — дели́ть дохо́д
алманы урталай бүлү — аздели́ть я́блоко попола́м
ипине кисәкләргә бүлү — дели́ть хлеб на куски́
елга авылны икегә бүлгән — река́ раздели́ла дере́вню на две ча́сти
2) налива́ть/нали́ть ( суп)3)а) дели́ть, разделя́ть/раздели́ть, разбива́ть/разби́ть, распределя́ть/распредели́ть || разделе́ние, распределе́ниетуристларны төркемнәргә бүлү — раздели́ть тури́стов по гру́ппам
б) дели́ть, распределя́ть/распредели́ть, разделя́ть/раздели́ть || распределе́ние, разделе́ниевазифалар бүлү — распредели́ть обя́занности
рольләрне бүлү — дели́ть ро́ли
эш бүлү — раздели́ть рабо́ту
4) дели́ть, расчленя́ть, классифици́ровать || расчлене́ние, классифика́цияәсәрләрне ике сортка бүлү — произведе́ния дели́ть на два со́рта
5) разделя́ть/раздели́ть, разбива́ть/разби́ть, расчленя́ть/расчлени́ть || разделе́ние, расчлене́ниехикәяне бүлекләргә бүлү — разби́ть по́весть на гла́вы
җирне кишәрлекләргә бүлү — раздели́ть зе́млю на уча́стки
6) мат. дели́ть, разделя́ть/раздели́ть || деле́ниеегермене икегә бүлү — дели́ть два́дцать на два
бүлү гамәле — де́йствие деле́ния
7) перегора́живать/перегороди́ть, разгора́живать/разгороди́ть, отгора́живать/отгороди́ть, отделя́ть/отдели́ть || перегора́живание, отгора́живание, отделе́ниебүлмәнең бер өлешен бүлү — отдели́ть часть ко́мнаты
бакчаны койма белән бүлү — отгороди́ть сад забо́ром
8)а) прерыва́ть/прерва́ть (разговор, работу, отдых)б) прегражда́ть/прегради́ть || прегражде́ниеелга юлны бүлде — река́ прегради́ла доро́гу
9) дели́ть, выделя́ть/вы́делить || выделе́ниеуңыш бүлү — дели́ть урожа́й
эшчеләргә премия бүлү — вы́делить рабо́чим пре́мию
10) разг.; см. бүлешү 2)•- бүлеп бирү
- бүлеп кую
- бүлеп чыгару -
8 мыек
сущ.1) усы́, ус, у́сики уменьш.мыек җиткерү (үстерү) — отра́щивать усы́
кара мыек — чёрные усы́
мыекларны тырпайту — топо́рщить усы́
2) разг. челове́к с больши́ми уса́ми, уса́тый челове́к, уса́чбер кара мыек килеп керде — зашёл челове́к с чёрными уса́ми
теге мыекны яңадан очратмадык — того́ усача́ (уса́того челове́ка) бо́льше не встре́тили
3) спец. усы́, у́сики (у растений, животных, насекомых)мыек мәчедә дә бар — (погов.) усы́ и у ко́шки есть
морж мыегы — усы́ моржа́
кама мыегы — усы́ вы́дры
бакча җиләге мыек белән үрчетелә — садо́вые я́годы размножа́ются у́сиками (уса́ми)
мыек астыннан көлү (көлеп кую) — ухмыльну́ться, слегка́ улыбну́ться; усмехну́ться в усы́
••мыек та чыкмаган — ещё мо́лод, зе́лен
мыек тибү — стать совершенноле́тним, достичь совершенноле́тия
мыек чуалту — беспоко́ить, обеспоко́ить, создава́ть/созда́ть ли́шние хло́поты
- мыек күпертүмыекка урау (чорнау) — намота́ть себе́ на ус; закрепи́ть в па́мяти, запо́мнить
- мыек та селкетмәү
- мыек чуалу
- мыек чыгу -
9 эш
сущ.1) в разн. знач. рабо́та, де́ятельность, заня́тие, труд, де́ло || рабо́чий, трудово́йэшкә алу — приня́ть на рабо́ту
эшкә башлау (керешү) — приступи́ть к рабо́те (заня́тиям); принима́ться за де́ло
эш белән тәэмин итү — обеспе́чивать рабо́той
төзелеш эшләре — строи́тельные рабо́ты
урып-җыю эшләре — убо́рочные рабо́ты
тикшерү эшләре — иссле́довательские труды́
эшеннән бүлү (бүлдерү) — оторва́ть от рабо́ты (де́ла, заня́тия)
йорт эшләре — рабо́ты (дела́) по до́му (хозя́йству)
файдалы эш белән шөгыльләнү — занима́ться поле́зным трудо́м
эш кораллары — ору́дия труда́
эш шартлары — усло́вия труда́
эш вакыты — рабо́чее вре́мя
эш бүлмәсе — рабо́чий кабине́т
эш дәрте — трудово́й энтузиа́зм
эш башында мактанма, эш беткәч мактан — погов. не хвали́сь нача́лом де́ла, хвали́сь его́ концо́м
эш беткәч уйнарга ярый — погов. ко́нчил де́ло, гуля́й сме́ло
эше юкның ашы юк — кто без рабо́ты, тот без хле́ба
эшләрең уңышлы булсын! — пусть дела́ твои́ бу́дут уда́чными
2) де́ло, положе́ние, обстано́вка, обстоя́тельствоэшләр ничек? — как дела́?
эш җайланды — де́ло (положе́ние) ула́дилось
эшләр катлауланды — обстано́вка осложни́лась
кеше эшенә катнашмау — не вме́шиваться в чужи́е дела́
эш шуңа бара — де́ло идёт к э́тому
3) де́ло, вопро́с, пробле́маэш әле хәл ителмәгән — де́ло (вопро́с) ещё не решено́
җир эшләре идарәсе — управле́ние земе́льными дела́ми
эш белән килү — прийти́ по де́лу
финанс эшләре — фина́нсовые дела́ (пробле́мы)
эшне тыныч юл белән хәл итү — ула́дить де́ло (вопро́с) ми́рным путём
эшкә рәсми төс бирү — прида́ть де́лу официа́льный хара́ктер
4)а) профе́ссия, заня́тие, слу́жба || служе́бныйнинди эштә эшлисең? — что у тебя́ за слу́жба (профе́ссия)?
эшеннән алу — снять с рабо́ты, отстрани́ть от слу́жбы
укытучылык эше — профе́ссия учи́теля
хәрби эшкә күчерү — перевести́ на вое́нную слу́жбу
эш адресы — служе́бный а́дрес
эш телефоны — служе́бный телефо́н
б) до́лжность, постҗаваплы эштә эшләү — занима́ть отве́тственную до́лжность
директорлык эшенә билгеләү — назна́чить на пост дире́ктора
5) де́ло, де́йствие, пра́ктикаэш нәрсә күрсәтер — что пока́жет пра́ктика (де́ло)
сүз түгел, конкрет эш кирәк — нужны́ не слова́, а конкре́тные дела́ (де́йствия)
эштә сынау — прове́рить в де́ле (на пра́ктике)
6)а) рабо́та, произведе́ние, изде́лиекүргәзмәдә рәссамның яңа эшләре — на вы́ставке но́вые рабо́ты (произведе́ния) худо́жника
кул эшләре — ручны́е изде́лия
фәнни-тикшеренү эше — нау́чно-иссле́довательская рабо́та
диплом эше — дипло́мная рабо́та
б) произво́дствотире эшкәртү эше — коже́венное произво́дство
Бохара келәмчеләре эше — произво́дство буха́рских ковро́вщиков
7) собы́тие, происше́ствие, слу́чай, де́локөтелмәгән эш килеп чыгу — случи́лось непредви́денное де́ло (происше́ствие)
күз алдында булган эш — слу́чай, происше́дший на глаза́х; слу́чай, кото́рый произошёл (в его́) прису́тствии
эш кичкә таба булды — де́ло бы́ло бли́же к ве́черу
бу эшкә аның катнашы юк — он не име́ет отноше́ния к э́тому происше́ствию
8) юр. де́ло || делово́йҗинаять эше — уголо́вное де́ло
суд эшләре материаллары — материа́лы суде́бных дел
эш хаты — делово́е письмо́
9) высок.; юр. дея́ние, де́йствие; де́ло, посту́покерак бабаларыбызның эшләре — дея́ния на́ших далёких пре́дков
бөек эшләр — вели́кие дея́ния
егет эшеннән беленер — погов. мо́лодец узнаётся по посту́пкам (дела́м)
явыз эш — зловре́дный посту́пок
10) лингв. де́йствие, проце́ссэшнең билгесен белдерү — ука́зывать при́знак де́йствия
•- эш атнасы
- эш аты
- эш башында торучы
- эш белән мавыгу
- эш берәмлеге
- эш вакыты
- эш кәгазьләре
- эш киеме
- эш көне
- эш көче
- эш кылу
- эш остасы
- эш өстәле
- эш сәгате
- эш сөюче
- эш ташлау
- эш ташлаучы
- эш хайваны
- эш терлеге
- эш хакы
- эш ялы
- эш хуҗасы
- эшкә алыну
- эшкә тотыну
- эшкә сәләтле
- эшкә сәләтлелек
- эшнең башы
- эшсез булу
- эшсез калу
- эштән куу
- эштән чөю
- эштән чыгару
- эштән чыгу
- эш башында
- эш башыннан
- эш белү
- эш бетерү
- эш итү
- эш йөртү
- эш кузгату
- эш күтәрү
- эш кулы
- эш куллары
- эш күрсәтү
- эш күрү
- эш кыру
- эш өсте
- эш сөю
- эш торгынлыгы
- эшкә ашмаслык
- эшкә ашыру
- эшкә ашу
- эшкә җигү
- эшкә кертү
- эшкә тарту
- эшкә катнаштыру
- эшкә җәлеп итү
- эшкә яраклы
- эшкә яраксыз
- эшкә ярау••эш алга бармау — дела́ (де́ло) ни с ме́ста, де́ло стои́т на ме́сте
эш анда түгел — де́ло не в э́том
эш (майлагандай) бара — де́ло идёт (как по ма́слу), де́ло пошло́
эш барып чыкмау — не получа́ться, быть безрезульта́тным
эш башка — де́ло друго́е (ино́е)
эш баштан ашкан — см. эш бугаздан
эш башы — хозя́ин, организа́тор де́ла
эш башына кую (менгерү) — поста́вить у руково́дства, назна́чить на руководя́щий пост
эш булдыру — быть уме́лым/предприи́мчивым, быть смека́листым (иску́сным) в рабо́те; уме́ть провора́чивать дела́
эш булсын дип — добросо́вестно; на со́весть (де́лать, рабо́тать); не за страх, а на со́весть
эш бүрттерү — пока́зывать вид де́льного челове́ка
эш җайда — всё в поря́дке; дела́ иду́т хорошо́
эш калдырып — впусту́ю, по́пусту
эш качмас — рабо́та подождёт; рабо́та не волк, в лес не убежи́т
эш мөшкел (начар, харап, хөрти, яман, шәптән түгел) — дела́ пло́хи, де́ло дрянь, де́ло таба́к прост.
эш муеннан — см. эш бугаздан
эш нәрсәдә (соң)? — в чём де́ло, за чем (кем) де́ло ста́ло?
эш тормас — де́ло не ста́нет (не постои́т) (за кем, чем-л.)
эш түгел — (э́то) не де́ло, су́щий пустя́к; па́ра пустяко́в; плёвое де́ло прост.
эш тыгызга килү (терәлү) — станови́ться/стать ту́го
эш узган (үткән) — уже́ по́здно, слу́чай (моме́нт) упу́щен, всё ко́нчено
эш (китереп) чыгару — завари́ть ка́шу; затева́ть (что-л.); вызыва́ть/вы́звать ли́шние хло́поты
эш чыгара алмау — зава́ливать/завали́ть де́ло
эш эшләү — де́ло де́лать
эш эштән үткән (узган) — де́ло уже́ сде́лано; вопро́с уже́ разрешён
эш юктан (эш булсын дип) — от не́чего де́лать
эш ясау — наде́лать хлопо́т (дел)
эше беткән — (его́) пе́сенка спе́та, (его́) ка́рта би́та, ему́ кры́шка прост.
эше көлеп тора — отли́чная рабо́та
эшем иясе (кешесе) — ирон. работя́га, трудя́га
эшем(не) кырган кешедәй — ирон. бу́дто го́ры свороти́л
эшен китерү — редко всы́пать (кому-л.) проучи́ть; показа́ть ку́зькину мать прост.
эшең бетте, кодагый — и де́лу коне́ц
эшең түгел — не твоё де́ло, не твоего́ ума́ де́ло
эшкә салкын карау — манки́ровать рабо́той
эшкә чуму — уйти́ (погрузи́ться) в рабо́ту; погрузи́ться в (какое-л.) заня́тие
эшкә ярату — пусти́ть (употреби́ть) в де́ло
аның эше харап — де́ло его́ труба́
эшне бетерү — разде́латься (с кем, чем-л.)
эшне бозу (сүтү, җимерү) — расстро́ить (испо́ртить), испога́нить прост. развали́ть, разла́дить де́ло; завари́ть ка́шу
эшне бутау (буташтыру, чуалту) — запу́тать де́ло, запу́тать ка́рты, замета́ть следы́
эшне зурга җибәрү — раздува́ть, сгуща́ть кра́ски; де́лать из му́хи слона́
эшне аңлау — разбира́ться в де́ле; быть све́дущим (компете́нтным) ( в чём); знать (понима́ть) толк ( в чём)
эштә исә — на де́ле, на са́мом де́ле
эштә сыналган — испы́танный в де́ле
эштән калдыру — меша́ть рабо́тать, отвлека́ть от рабо́ты
эштән чыгарып — на всю кату́шку; в пух и прах (бить, ругать)
- эш башына менүэштән чыгып йөрү — прост. опуска́ться/опусти́ться; теря́ть/потеря́ть челове́ческий о́блик
- эш бугаздан
- эш бугазга терәлгән
- эш каеру
- эш майтару
- эш пешү
- эш терәлү
- эш төшү
- эшен белү
- эшен бетерү
- эштән чыгып -
10 арка
I а́ркасущ.; архит.а́рка (железобетонная, декоративная, триумфальная) || а́рочныйII арка́сущ.1) спина́ (у человека, животных) || спинно́й ( позвонок)арка белән сөялү — прислони́ться спино́й
аркага яту — лечь на спи́ну
арка сөяге — спинно́й хребе́т
2) спи́нка (у ребёнка, мелких животных, птиц; у кресла, дивана, спальни)урындык аркасына терәлеп утыру — сиде́ть, привали́вшись на спи́нку сту́ла
3) запле́чье, зако́рки прост. || запле́чныйарка капчыгы — запле́чный мешо́к
4) спи́нка, спина́ (рубашки, шубы, плаща) || спинно́й ( шов)5) в знач. нареч. аркадан в спи́ну, сза́диҗил аркадан исә — ве́тер ду́ет сза́ди (в спи́ну)
6) возвы́шенность, хребе́т•- арка бөкрәйтү
- арка җелеге
- арка көбәсе
- арка мие
- арка сөяге
- арка чыгару
- арка чыгу
- аркага асмалы
- аркага салу••арка белән сизү (тою) — чу́вствовать (ощуща́ть) спино́й (чей-л. взгляд, отрицательное отношение коллектива к себе)
арка биреп — см. арка куеп
арка бирү — см. аркан әйләнү
арка бөгеп — не разгиба́я спины́ ( выполнять очень тяжёлую работу)
арка бөкресе чыгу — см. бөкре чыгу
арка кашырга (кашырлык) да вакыт юк — поверну́ться (да́же) не́когда
арка кимерүче — захребе́тник прост.
арка кочтыру — брать (взять, посади́ть) на зако́рки
арка кую — см. аркан әйләнү
арка сөяге йомшак булу — бесхребе́тность разг.
арка таянычы (терәге) — опо́ра; опло́т высок.
арка терәп — см. аяк терәп
арка тире агызу — труди́ться в по́те лица́; умыва́ться по́том
арка тиресен тунау (каезлау) — усил.; см. арка тунау
арка чиләндерү (чиләтү) — усил.; см. арка бөгү 2)
аркага ату — книжн.; прям.; перен. стреля́ть (вы́стрел) в спи́ну
аркага менеп атлану — см. аркага атлану 1)
аркадан кагу — (букв. потрепа́ть по спине́) гла́дить (погла́дить) по спи́нке (голо́вке, голове́)
- арка бөгүаркаңда тату — испы́тывать (испыта́ть, пережива́ть/пережи́ть, узнава́ть/узна́ть, чу́вствовать, почу́вствовать) на свое́й со́бственной спине́ (на своём горбу́) (голод, бедность, лишения, унижения)
- арка каезлау
- арка кашу
- арка кимерү
- арка куеп
- арка күрсәтү
- арка кыздыру
- арка кымырҗу
- арка кычыту
- арка сөяксез
- арка тире агызып
- арка тунау
- арка чымырдау
- арка чемердәү
- аркага атлану
- аркага кайнар су койган кебек булу
- аркадан кайнар су койган кебек булу
- аркага кайнар су сипкән кебек булу
- аркага пычак кадау
- аркага хәнҗәр кадау
- аркага салкын су койган кебек булу
- аркага суык су койган кебек булу
- аркага салкын су сипкән кебек булу
- аркага суык су сипкән кебек булу
- аркадан салкын йөгерү
- арка буйлап салкын йөгерү
- аркадан суык йөгерү
- арка буйлап суык йөгерү
- аркадан таракан йөгерү
- аркадан таракан йөгереп үтү
- аркага таракан йөгерү
- аркага таракан йөгереп үтү
- арканы кояш кыздырганчы
- арканы кояш кыздыра башлаганчы -
11 киң
1. прил.1)а) широ́кий; разг.; народно-поэт.; ласк. широ́конький (мост, ров, проспект, пояс)киң булып күренү — каза́ться широ́ким
артык киң — сли́шком (чересчу́р) широ́кий
буйга кыска, ләкин киң җилкәле — ро́стом невысо́к, но широ́к в плеча́х
б) широ́кий, просто́рный; свобо́дный, мешкова́тый; широче́нный (об оде́жде)киң күлмәктән йөрү — ходи́ть в просто́рном пла́тье
в) широ́кий, обши́рный, просто́рный (проспект, кабинет и т. п.)г) широ́кий, бескра́йний, необозри́мый, приво́льный (край, массив и т. п.)киң колхоз кырлары — обши́рные колхо́зные поля́
д) перен. широ́кий, обши́рный, большо́йкиң мөмкинлекләр ачылу — откры́тие больши́х возмо́жностей
киң кунакчыллык — широ́кое (раду́шное) гостеприи́мство
киң тормыш белән яшәү — жить широ́кой жи́знью
киң мәгънәдә куллану — употребля́ть в широ́ком значе́нии ( слово)
е) перен. широ́кий, ма́ссовый (круг, зритель и т. п.)киң куллану товарлары — това́ры ма́ссового потребле́ния
киң яңгыраш алу — получи́ть широ́кую огла́ску
киң халык катлавы — широ́кие слои́ населе́ния
ж) широ́кий, разма́шистыйкиң адымлы йөреш — широ́кая (разма́шистая) похо́дка
киң колач белән йөзү — плыть разма́шистыми взма́хами
з) широ́кий, окла́дистый ( о бороде)и) широ́кий, обши́рный ( о голосе)киң тавышлы җырчы — певе́ц с го́лосом широ́кого диапазо́на
2) в сочет. со словами с конечным -лы с широ́ким, широко́-киң йөзле — с широ́ким лицо́м; широколи́цый
киң төпле — с широ́ким дном; широкодо́нный
киң белемле — с обши́рными (разносторо́нними) зна́ниями; широкообразо́ванный
3) расши́ренный, развёрнутыйкиң аңлатма бирү — дать расши́ренное (развёрнутое) объясне́ние (толкова́ние)
2. нареч.киң һөҗүм — развёрнутое наступле́ние
1) в разн. знач. широко́ (раскрыть, использовать, употреблять что-л.)ярышны киң җәелдерү — широко́ разверну́ть соревнова́ние
киң таралу — широко́ распространя́ться
язгы ташу бик киң җәелде — весе́ннее полово́дье разлило́сь о́чень широко́
2) широко́, обши́рно (охватывать, освещать какую-л. тему)киң җәлеп итү — широко́ привле́чь (кого, что-л.)
киң фикер йөртү — мы́слить широко́
•- киң алымлы
- киң аралы
- киң колеялы
- киң арт санлы
- киң битле
- киң йөзле
- киң чырайлы
- киң борынлы
- киң борынлы үрдәк
- киң габаритлы
- киң иңсәле
- киң кулбашлы
- киң җилкәле
- киң итеп
- киң канатлы
- киң катлам
- киң күкрәкле
- киң кырыйлы
- киң маңгайлы
- киң рәтле
- киң сакаллы
- киң сөякле
- киң сузыклар
- киң сулы
- киң тармаклы
- киң тасмалы
- киң форматлы
- киң чабулы
- киң экранлы
- киң янбашлы
- киң яңаклы
- киң яфраклы••киң бер сулыш алу — вздохну́ть свобо́дно
киң итеп — подро́бно, обши́рно (расска́зывать)
киң колач — широ́кий разма́х, широ́кое разви́тие
киң колач алу (җәю) — разверну́ться во всю ширь
киң куллы — зажи́точный; отзы́вчивый, ще́дрый
киң фронт белән (буенча) — по широ́кому фро́нту
- киң колачлылыккиң яшәү — жить в доста́тке (зажи́точно)
- киң күңел
- киң күңелле -
12 маңгай
сущ.1) лоб (узкий, широкий, крутой); чело́ уст.-поэт. || ло́бный; нало́бныймаңгай җыеру — мо́рщить лоб
күзлекне маңгайга күтәрү — сдви́нуть очки́ на лоб
маңгаенда тирән җыерчыклар — на челе́ глубо́кие морщи́ны
маңгай сөяге — ло́бная кость
маңгай бәйләве — нало́бная повя́зка
маңгай каешы — нало́бный реме́нь, нало́бник
2) фронто́н (до́ма)ишек маңгае — при́толока две́ри
тәрәзә маңгае — нали́чник окна́ ( верхний)
3) круто́й приго́рок; взло́бок обл.тау маңгаена күтәрелү — подня́ться на круто́й приго́рок
4) в знач. нареч. маңгайдан в лобмаңгайдан бәрү (һөҗүм итү) — уда́рить (атакова́ть) в лоб
•- маңгай чәче
- маңгай ялы
- маңгайга төшереп кию••маңгай белән таш (стена) тишү (вату; яру) — разби́ться (расшиби́ться) в лепёшку
маңгай ору — бить чело́м
маңгай тире агызу (түгү; чыгару) — труди́ться в по́те лица́
маңгай тире белән (тирен түгеп; чыгарып) — в по́те лица́, че́стным трудо́м
маңгай тирен түгеп табу — добыва́ть/добы́ть со́бственным горбо́м
- маңгаена язып куюмаңгаена тай типмәгән — в своём уме́, не глупе́ц
См. также в других словарях:
билгеләү — 1. Билге, тамга салу. Нин. б. билгесе белән хәтердә калдыру 2. Нин. б. максат белән атап, аерып, бүлеп кую. Кемнең дә булса карамагына, җаваплылыгына, файдалануына бирү, тапшыру 3. Нәр. б. микъдарын яки вакыт күләмен аныклау, шуны рәсмиләштерү… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аеру — 1. Бөтенне яки тоташ нәрсәне ике яки берничә кисәккә, өлешкә бүлү, ике яки берничә итү 2. Ике яки берничә нәрсә арасында чик булдыру; әйберләрне бүлеп кую. Төркем булып бергә торган әйберләр яки кешеләр арасыннан юл яру, як якка тайпылдырып, ачык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
һә-һә — аваз ияр. Җиңелчә генә көлеп кую тавышын белдерә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
һе-һе — аваз ияр. Җиңелчә генә көлеп кую тавышын белдерә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
һи-һи — аваз ияр. Җиңелчә генә көлеп кую тавышын белдерә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чаршау — 1. Ятакны (мәс. караватны) каплау өчен аның як якларына элеп куела торган, иңле тукымадан тегелгән зур пәрдә. Гомумән нәр. б. каплау яки бүлмәне бүлеп кую өчен булган пәрдә. 2. Пәрдә (сәхнәдә) 3. күч. Берәр нәрсәне каплый торган әйбер, каплам… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чыбылдык — 1. Бүлмәнең берәр урынын, мәс. караватны бөтен яктан каплап алу өчен куела торган пәрдә, чаршау 2. Бүлмәне бүлеп кую яки нәр. б. каплау өчен пәрдә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кору — ф. I. 1. Тиешле юешлеге, дымы бетеп, артык коры хәлгә килү. Парга әйләнү, юкка чыгу, кибү (су һ. б. ш. тур.) 2. Дым җитмәү сәбәпле шиңү, тереклек итүдән туктау 3. күч. Ябыгу, саргаю 4. күч. Авыру, паралич сугу аркасында тереклек хәлен югалту,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чигерү — 1. Берәр суммадан, нәрсәнең дә булса микъдарыннан һ. б. ш. беразын алу, киметү. Бирелергә тиешле суммадан нин. б. бер сумманы тотып калу 2. Нин. б. суммадан берәр максат өчен акча бүлеп бирү, өлеш чыгару табыштан чигерүләр 3. Берәр нәрсәне… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
селкенү — (СЕЛКЕТҮ) – 1. Тирбәлеп, чайкалып, калтырап кыймылдау, баштагы хәлгә кимендә бер кайта торган хәрәкәт ясау. Калтырап тирбәнү; чайкалу атыну 2. Тыныч хәлдән хәрәкәткә күчеп, кыймылдап кузгалып кую 3. Какшау, нык беркетелмәү яки куба какшый башлау… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
батыру — 1. (Бату) 2. Баш киемен күз һәм колакларга төшереп кию 3. Кадау, кадап кертү. Нәр. б. эченә кертеп яки төшереп кую, яшерү 4. күч. Иптәшлеккә, тугрылыкка хыянәт итеп, башка берәүне бәләгә калдыру, һәлак итү, сату. БАТЫРЫП КАРАУ – Текәп, текәлеп… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге